فارقِلیط کیست؟
مرحوم فخر الاسلام، مؤلف کتاب «أنیس الاعلام»، ابتدا یکى از کشیش‌های بزرگ و معروف مسیحى بود، اما پس از مدتى پى به حقانیت اسلام برد و چون مردى آزاده بود، مسلمان گردید و چند کتاب نیز در رد مسیحیت و یهود نوشت.
او مقدمات مسلمان شدن خود را چنین تعریف مى‌‌کرد:
«وطن من آمریکا است» پدرانم همگى کشیش و از علماى مسیحى بودند.
از ابتداى جوانى، شوق تحصیل علوم دینى را داشتم، بنابراین سرگرم علوم دینى شدم و کم‌کم مدارج علمى را طى کردم، تا اینکه کوچ کرده و خود را به کلاس درس «پاپ اعظم» رسانیدم.
نکات قرانی و تربیتی سوره انسان
قرآن كتاب هدايت و موضوع هدايت، انسان است. سوره مباركه انسان به ويژه آيه نخست آن موضوعش درباره انسان است. از آن جا كه محور اين سوره خود انسان، عمل، اخلاص، ايثار و عاقبت كار او در قيامت است، به سورة انسان نامگذاري شده است.
براي آن كه هر انساني بتواند در مسير قرب الهي قدم بگذارد بدون شك به الگو و راهنمايي نيازمند است كه خود توانسته اين مسير را طي نموده باشد. بر این اساس انسان‌های کاملی همچون پیامبران الهی و به ویژه پیامبر اکرم و اهلبیت ایشان علیهم السلام که بالاترین معرفت و عشق به معبود را داشته اند، از کامل‌ترین مرتبه‌ی عبودیت الهی برخوردار بوده و زیباترین عبادات را به پیشگاه الهی به جا آورده اند. لذا اولين گام در راه قرب حق، شناخت صفات و ويژگي‌هاي اين الگوهاست.
از سوره‌هایی که در شان، منزلت و فضلیت اهل بیت پیامبر (علیه السلام) آمده و ایثار و اخلاص ایشان را به مسکین – یتیم و اسیر مطرح می کند سوره انسان می باشد. در این سوره به نکات اخلاقی و تربیتی با محوریت اهل بیت (علیهم السلام) به مواردی اشاره گردیده که به اختصار می‌توان از خصوصیات اخلاقی چون خوف از قیامت، ایثار، صبر در برابر معصیت، یاد خدا، تسبیح در شب و … نام برد و به مؤلفه‌های تربیتی با بیان مراحل خلقت، راه هدایت، هدایت فطری و تشریعی، تربیت تدریجی، پاداش ابرار، مراحل هدف خلقت، فواید آفرینش بهشت و جهنم و… اشاره نمود.
قرآن در مقام یک متکلم صادق آنچه می گوید حق است و خطائی درآن نیست. انسان برای اینکه بتواند به سرمنزل مقصود و سعادت ابدی برسد باید پا در راهی نهد که از هر جهت مطمئن باشد و این اطمینان خاطر هنگامی حاصل می شود که انسان به کلام خدا که ریسمان الهی است چنگ بزند، آداب آن را رعایت نماید، احکامش را جامه عمل بپوشاند و از فرامین آن اطاعت نماید، آن وقت است که به مقام خلیفه الهی می رسد و این میسر نیست جز با عمل به نکات اخلاقی و تربیتی کل قرآن.
مفهوم و مصداق شناسی استکبار
استکبار از ریشه «ک ـ ب ـ ر» و به معناى برتری خواهی [۱]، امتناع از پذیرش حق از روى عناد و تکبّر [۲] و خود بزرگ بینی دروغین [۳]است. اما این واژه در اصطلاح رایج به سلطه جویی استعمار و استثمار معنا می شود.
این واژه با مشتقاتش حدود 48 بار در قرآن کریم مورد توجه و عنایت قرار گرفته است. در فرهنگ و آموزه های قرآنی، استکبار دارای اقسام و مراتب مختلفی است، ولی بدترین حالت و نمود استکبار را می توان در عدم تمکین و تواضع در برابر فرامین حق تعالی و انبیای الهی مشاهده کرد. کما اینکه خدای متعال در این خصوص می فرماید: « وَ أَمَّا الَّذینَ كَفَرُوا أَ فَلَمْ تَكُنْ آیاتی تُتْلى عَلَیْكُمْ فَاسْتَكْبَرْتُمْ وَ كُنْتُمْ قَوْماً مُجْرِمینَ؛[سوره جاثیه، آیه 31] امّا كسانى كه كافر شدند (به آنها گفته مىشود:) مگر آیات من بر شما خوانده نمىشد و شما استكبار كردید و قوم مجرمى بودید؟!»
الف)آرامش روحی
آرامش زمانی در انسان پدید می آید که به واجب دینی، نفسی و اجتماعی خود عمل کرده باشد در صورتی که انسان هر یک از این موارد را نادیده گیرد دچار بیماری های روحی گشته و روان رنجور می گردد. اعراض از یاد خدا و دستورهای او یا عدم ایمان به خدا می تواند فرد را دچار بیماری نماید و سلامت روانی اش را در معرض خطر قرار دهد، چنان که یاد خدا موجب آرامش دلها و آرامش روحی می گردد. «الا بذکر الله تطمئن القلوب»همانا با ذکر خدا دل ها آرام می گیرند.
ب. خودکفایی و استقلال در فعالیت ها و بهره گیری از نتایج یکی دیگر از نشانه های اثبات سلامت روح و روان آدمی، خودکفایی و استقلال در کارها و بهره گیری از نتایج درست آن است، به این معنا که بر پایه ی آنچه توانایی های فرد و امکانات و مهارت هایش اجازه می دهد در کار خویش استقلال را حفظ نماید. از راه کار و استقلال در عمل فرد می تواند به اهداف حیاتی خویش دست یابد. «لیاکلوا من ثمره و ما عملته ایدیهم افلا یشکرون[1].
در باره آیت الکرسی بدانید
آية الكرسي براي رضايت و خوشنودي خداوند
پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: وقتي كه خداوند تعالي فاتحه الكتاب (سوره حمد) و آية الكرسي را نازل كرد بر عرشش معلق كرد كه هيچ چيزي بين اينها و خداوند حجاب نبود…، پس خداوند فرمود: به عزت و جلالم قسم اگر بنده اي از بندگان من اين آيات را بعد از هر نمازي قرائت كند من او را در حظيرة القدس و آنچه كه در آن است ساكنش مي‌كنم.
و در هر روز هفتاد بار او را نظر مي‌كنم به نگاه خاصي. . . و در هر روز هفتاد حاجت او را كه كمترينش مغفرت و عفو من باشد براي او برآورده مي‌كنم و در نزد تمام دشمنانش عزيز و نصرتش مي‌دهم و هيچ چيزي مانع دخولش در بهشت نيست.
آية الكرسي براي ديدن جاي بهشت
در كتاب خواص الايات ص۱۹ آمده: در روايات آمده است: هركسي بعد از هر نماز واجبي به خواندن آية الكرسي مداومت داشته كند، از دنيا نخواهد رفت تا زماني كه جايگاه خود را در بهشت ببيند.
با توجه به آيه شريفه (شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ) آيا تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است؟
درباره كيفيت نزول قرآن، دو گونه آيات در قرآن كريم وجود دارد:
الف- آياتي كه بر نزول قرآن در شب قدر و ماه رمضان دلالت دارند؛مانند: آيه 185 سوره «بقره» و آيه 3 سوره «دخان» و آيه 1 سوره «قدر».
ب- آياتي كه بر نزول تدريجي قرآن در طول 20 تا 23 سال دلالت دارند؛ مانند آيه 106 سوره «اسراء» و آيه 32 سوره «فرقان».
پاسخهايي كه از جانب علماي اهل سنت و شيعه داده شده، به اين صورت است:
قرآن مروج زندگی شاد توأم با آرامش
افرادی که در دنیا خود را به ایمان الهی مجهز کرده اند و با تقوای الهی از هر گونه آلودگی و سیاهی دوری گزیده اند نه تنها در دنیا شاد و مسرورند، بلکه حیات ابدی ایشان نیز مملو از شادی و فرح است. کما اینکه خدای متعال شادی ایشان را این چنین بیان می فرماید: «لَهُمُ الْبُشْرى فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ لا تَبْدیلَ لِكَلِماتِ اللَّهِ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ؛[سوره یونس، آیه64] در زندگى دنیا و در آخرت، شاد (و مسرور) ند وعده هاى الهى تخلّف ناپذیر است! این است آن رستگارى بزرگ!».با رجوع به مفاهیم و آموزه های قرآنی به یکی از کلید واژه های مهم و اساسی بر خورد می نمایم که فطرت آدمی به خوبی با آن آشنا و خواهان آن است، کلید واژه شادی و آرامش.
انسان به طور فطری زندگی و حیاتی را دوست دارد که در آن شادی وآرامش نمایان و بارز باشد. قرآن کریم نیز در آیاتی چند کلید واژه شادی و آرامش را مورد استفاده و توجه قرار داده است: «َأَنْزَلَ اللَّهُ سَكینَتَهُ عَلى رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُوْمِنینَ؛[سوره فتح، آیه26] خداوند آرامش و سكینه خود را بر فرستاده خویش و مومنان نازل فرمود».
همچنین در سوره یونس این چنین از کلید واژه شادی استفاده می نماید: «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذلِكَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ [سوره یونس، آیه 58] بگو: «به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند كه این، از تمام آنچه گردآورى كرده اند، بهتر است!»
چیستی شادی و آرامش؟!
1- سَكینَتَهُ: قرآن کریم برای واژه آرامش از کلمه: «سَكینَتَهُ» استفاده می نماید. لغت شناسان در معرفی این واژه قرآنی عبارت زیبایی را بیان کرده اند. این واژه از ریشه «سکن» به معنای استقرار و ثبات در برابر حرکت است.[1] و به آرامش روان آدمی و رفع نگرانی ، اضطراب و تشویش از او رهنمون می شود.[2]
جرجانی در تعریف اصطلاحی سکینه می گوید: نوری در قلب انسان است، که در مواجهه با امور غیبی، به انسان ثبات و آرامش می بخشد.[3]
سوره بقره
” …..وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا ….﴿٨٣﴾”
بامردم نیکو سخن بگویید.
آیه شریفه میفرماید: هر مطلبی را که میخواهید به دیگران بگویید در عبارات نیکو قرار دهید و هر آنگونه که دوست دارید با شما سخن گفته شود با مردم سخن بگویید. زبان پربرکت ترین عضو بدن، و مؤثرترین وسیله طاعت و هدایت و اصلاح است، و در عین حال خطرناکترین و پرگناه ترین عضو بدن محسوب می شود. ایمان هیچ بنده ای از بندگان خدا به راستی نمی گراید مگر اینکه قلبش مستقیم گردد، و قلبش مستقیم نمی شود مگر اینکه زبانش درست شود.
در قرآن مجید از ملائکه فراوان یاد شده است. آیات زیادى از قرآن درباره صفات، ویژگی‌ها، مأموریت‌ها و وظایف فرشتگان سخن مى‌گوید، حتى قرآن، ایمان به ملائکه را در ردیف ایمان به خدا و انبیا و کتب آسمانى قرار داده است و این دلیل بر اهمیت بنیادى این مسئله است: «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَیْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ ۚ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ» (بقره/۲۸۵)
«پیامبر، به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده، ایمان آورده است. (و او به تمام سخنان خود، کاملاً مؤمن می‌باشد.) و همه مؤمنان (نیز)، به خدا و فرشتگان او و کتاب‌ها و فرستادگانش، ایمان آورده‌اند.»
بدون شک وجود فرشتگان از امور غیبی‌اى است که براى اثبات آن با این صفات و ویژگی‌ها راهى جز ادله نقلیه نیست و به حکم ایمان به غیب، آنها را باید پذیرفت. خداوند در مورد اوصاف و ویژگی‌های فرشتگان میفرماید:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَاعِلِ الْمَلَائِکَهِ رُسُلًا أُولِی أَجْنِحَهٍ مَّثْنَىٰ وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ ۚ یَزِیدُ فِی الْخَلْقِ مَا یَشَاءُ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ*مَّا یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحْمَهٍ فَلَا مُمْسِکَ لَهَا ۖ وَمَا یُمْسِکْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِن بَعْدِهِ ۚ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» (فاطر/۲-۱)
عهد الست در قرآن
در واقعه‌ای که به عهد الست مشهور است پروردگار از پشت فرزندان آدم، ذریه‌ی آنان را برگرفت و آنها را بر خودشان گواه ساخت و پرسید:
«آیا من پروردگار شما نیستم»؟
گفتند: «بله هستی و گواهى دادیم».
خداوند این را پرسید تا در روز قیامت عده‌ای نگویند:
«ما نمی‌دانستیم تو پروردگار ما هستی و از پیمان فطرى بى خبر بودیم»!
یا اینکه نگویند:
«پدران ما مشرک بودهاند و ما فرزندان آنها بودیم و چاره‌ای جز پیروى نداشتیم»؟
خداوند با فرزندان آدم عهد کرده است که شیطان را نپرستند زیرا او دشمن آشکار آن‌هاست و خداوند را بپرستند که راه راست همین است.
«چگونگى پیمان گرفتن خدا از بنى آدم در این آیه بیان نشده است، ولى مفسّران اقوال متعدّدى بیان کرده‌اند که مشهورترین آنها دو قول است:
الف: طبق روایات، پس از خلقت حضرت آدم -علیه السلام-، همه‌ی فرزندان او تا پایان دنیا به صورت ذرّات ریز و پراکنده، همچون مورچگان از پشت او بیرون آمده، مورد خطاب و سؤال الهى قرار گرفتند و به قدرت الهى به ربوبیّت خدا اعتراف کردند. سپس همه به صُلب و گل آدم برگشتند تا به تدریج و به طور طبیعى به این جهان بیایند. این عالم را «عالم ذرّ» و آن پیمان را «پیمان ألَست» مىگویند.
ب: مراد از «عالم ذرّ»، همان پیمان فطرت و تکوین است. یعنى هنگام خروج فرزندان آدم از صلب پدران به رحم مادران که ذرّاتى بیش نیستند، خداوند فطرت توحیدى و حقّ جویى را در سرشت آنها مىنهد و این سرّ الهى به صورت یک حسّ درونى در نهاد و فطرت همه، به ودیعت نهاده مىشود. همچنین در عقل و خردشان، خداباورى به صورت یک حقیقت خودآگاه نقش مىبندد و لذا فطرت و خرد بشرى، بر ربوبیّت خداوند گواهى مىدهد».[۱]