آيات قرآني كه دلالت بر ضرورت و اهميت تحقيق و شناخت مي نمايد بر اساس نحوه دلالتشان به چند دست تقسيم مي شوند :

الف ـ تشويق به فراگيري :

” قل هل يستوي الذين يعلمون والذين لا يعلمون انما يتذكراولوا الالباب (زمر،9) بگو اي رسول آنان كه اهل علم ودانشند با مردم جاهل نادان يكسانند؟ خردمندان متذكر مطلبند . “

ب ـ توبيخ كاهلان :

“أَوَ لَمْ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ السَّمَـَوَ َتِ و اَلا رْض ; (اعراف،185) آيا بر ملكوت آسمانها و زمين نظر نمي افكنيد . “

ج ـ تعظيم عالمان، :

“يَخْشَي الله مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَـَؤُا;از ميان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او ميترسند".

يا: “يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ دَرَجَـَت;(مجادله،11) خداوند كساني را كه ايمان آورده اندو كساني راکه علم به آنان داده شده درجات عظيمي میبخشد.”

د ـ ذم تقليد:

“وَ مِنَ النَّاسِ مَن يُجَـَدِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَـَانٍ مَّرِيدٍ ( حج / 3 ) ; گروهي از مردم، بدون هيچ علم و دانشي به مجادله دربارة خدا بر ميخيزند; و از هر شيطان سركشي پيروي مي كنند . “

ر ـ تكريم علم،:

“وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّيَ يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ ( 99/ حجر) خداوند را عبادت نما تا به يقين نائل گردي.” و نيز ” اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَـَوَ َتٍ وَ … لِتَعْلَمُوَّاْ أَنَّ اللَّهَ عَلَيَ كُلِّ شَيْءٍ قَدِير ; خداوند همان كسي است كه هفت آسمان را آفريد، و… تا بدانيد خداوند بر هر چيز تواناست . “

از آنچه گذشت دانسته مي شود، از نظرقرآن كريم انسان در جميع شئون و ارتباطات خود، موظف است بر اساس تحقيق و پژوهش راه را طي كند. در احاديث نيزبه اين مسأله مهم در موارد متعددي اشاره گرديده است مانند: “اطلبوا العلم و لو بالصين فان طلب العلم فريضة علي كل مسلم; دانش و تحقيق را فرا گيريد اگرچه در كشور چين باشد; زيرا فراگيري علم بر هر فرد مسلماني واجب است".(ر.ك: ميزان الحكمه، محمد ري شهري، ج 3، ص 2070، ح13740 )