[ تاملی در تاریخ اسلام]

▪️کنیه ایشان ابوالحسن است.
▪️زادروز：۵ شعبان سال۳۸قمری
▪️زادگاه：مدینه
▪️مدت امامت：۳۵ سال (۶۰ تا ۹۵) قمری
▪️شهادت：۲۵ محرم سال۹۵ قمری در سن ۵۷ سالگی.
▪️مدفن：بقیع(مدینه)

▪️امام سجاد علیه السلام چهارمین امام شیعیان است.
▪️مادر ایشان شهربانو دختر یزدگرد سوم ساسانی است.
▪️همسر وی فاطمه، دختر امام حسن مجتبی علیه السلام می باشد.
▪️هنگام شهادت امام علی علیه السلام، ایشان سه سال داشتند.
▪️در واقعه ی کربلا حاضر بود، ولی به علت بیماری در جنگ شرکت نداشت. لشکر عمر بن سعد پس از شهادت امام حسین علیه السلام او را همراه اسیران کربلا به کوفه و شام بردند.
خطبه ی امام سجادعلیه السلام در شام باعث آگاهی مردم از جایگاه اهل بیت علیه السلام شد.
▪️واقعه حرّه، نهضت توابین و قیام مختار در زمان امام سجاد علیه السلام روی داد.
▪️آثار ایشان در سه مجموعه صحیفه سجادیه، رسالة الحقوق، مناجات خمس عشر گرد آمده است.
▪️امامت امام سجادعلیه السلام با شهادت امام حسین علیه السلام  در عاشورای سال ۶۱ هجری قمری آغاز می‌شود و تا زمان شهادتش یعنی سال ۹۴ یا ۹۵هجری قمری ادامه می‌یابد.

▪️ایشان با زمان حکومت تنی چند از حاکمان بنی امیه معاصر بود، از قبیل؛
۱)یزید بن معاویه (۶۱- ۶۴ق.)
۲)عبد الله بن زبیر (۶۱- ۷۳) که به صورت مستقل حاکم مکه بود.
۳)معاویه بن یزید(چند ماه از سال ۶۴).
۴)مروان بن حکم (نه ماه از سال ۶۵).
۵)عبدالملک بن مروان (۶۵- ۸۶).
۵)ولید بن عبد الملک (۸۶- ۹۶).[۲۷]

▪️برخی از شاگردان و یاران حضرت علیه السلام：
ابوحمزه ثُمالی، ابو خالد کابلی، أبان بن تغلب، جابر بن عبدالله انصاری، سُلَیم بن قیس هلالی، سعید بن مسیب قرشی، حسن بن محمد بن حنفیه، یحیی بن اُمّ طُوَیل و..

▪️ویژگی های امام سجادعلیه السلام：

1⃣- عبادت：
مالک بن انس می‌گوید :
علی بن حسین علیه السلام در شبانه روز هزار رکعت نماز می‌خواند، تا اینکه از دنیا رحلت کرد.
لذا به ایشان «زین العابدین» می‌گویند.
ابن عبد ربّه می‌نویسد:
هنگامی که علی بن حسین علیه السلام آماده نماز می‌شد، لرزه ی عجیبی وجودش را فرا می‌گرفت.
از ایشان در این باره سؤال شد، فرمود:
«وای بر شما! آیا می‌دانید که من در برابر چه کسی می‌خواهم بایستم و در برابر چه کسی می‌خواهم مناجات کنم؟!»
مالک بن انس می‌گوید :
هنگامی که علی بن حسین علیه السلام احرام بست، لبیک! اللّهمّ لبیک! را قرائت کرد و در همان لحظه، بیهوش شده و از مرکب خود به زمین افتاد.

2⃣- کمک به فقرا：
ابو حمزه ثمالی می‌گوید :
علی بن حسین علیه السلام شبانه مقداری غذا بر دوش خود می‌گذاشت و در تاریکی شب به صورت مخفیانه به فقرا می‌رساند و می‌فرمود :
«صدقه ای که در تاریکی شب داده شود، غضب خداوند را خاموش می‌کند.»
محمد بن اسحاق می‌گوید :
مردمی در مدینه زندگی می‌کردند و نمی‌دانستند معاش آنها از کجا تأمین می‌شود؛ با درگذشت علی بن الحسین علیه السلام غذای شبانه آنان قطع شد.

3⃣- رفتار با بردگان：
از تلاش‌های امام، که هم جنبه دینی داشت و هم جنبه سیاسی، توجه به بردگان بود؛ قشری که بخصوص از زمان خلیفه دوم به بعد و مخصوصا در عصر امویان، مورد شدیدترین فشارهای اجتماعی بودند و از محروم‌ترین طبقات جامعه اسلامی در قرون اولیه به‌شمار می‌رفتند.
امام سجاد علیه السلام، همانند امیرالمؤمنین علی علیه السلام که با برخورد اسلامی خویش بخشی از موالی عراق را به سمت خویش جذب کرد، کوشید تا حیثیت اجتماعی این قشر را بالا برد.

▪️سخنان بزرگان اهل سنت درباره ایشان：
?محمد بن مسلم زهری : نه هاشمی‌ای را برتر از او و نه کسی را فقیه‌تر از او دیدم.
?شافعی : او فقیه‌ترین مردم مدینه بود.
?جاحظ : کسی را ندیدم که در فضیلت او شک داشته باشد و یا در مقدم بودن او سخنی گوید.

?پس از واقعه کربلا، اهل بیت امام حسین علیه السلام را به اسیری گرفتند و روانه کوفه و شام کردند.
امام سجاد علیه السلام در مسجد شام سخنانی فرمود و خود و پدر و جد خویش را به مردم شناساند و به شامیان گفت که آنچه یزید و کارگزاران او بر زبان‌ها انداخته‌اند درست نیست.
♦️بنابر روایات شیعه، امام سجاد علیه السلام به دستور ولید بن عبد الملک با سمّ به شهادت رسید.
مدفن وی در قبرستان بقیع کنار قبر امام حسن مجتبی علیه السلام، امام محمد باقر علیه السلام و امام جعفر صادق علیه السلام است.

?منابع：
۱)منتهی الآمال قمی،ج۱،ص۳۲۵
۲)الإرشاد شیخ شیخ مفید،ج ۲ص۱۳۷
۳)مناقب ابن شهر آشوب،ج۴،ص۱۵۴
۴)زندگانی علی بن الحسین(ع)، شهیدی، ص۴۸-۱۰۵-۱۵۶
۵)سیره پیشوایان پیشوایی، ص۳۲۴